خارش پوست در شب‌ها که به آن خارش شبانه پوست (nocturnal pruritus) هم گفته می‌شود، می‌تواند خواب فرد را دچار اختلال کند. این مسئله دلایل مختلفی دارد از علت‌های طبیعی گرفته تا مشکلات سلامتی بسیار جدی.
دلایل طبیعی
برای بیشتر افراد، مکانیزم‌های طبیعی بدن علت خارش شبانه هستند. ریتم‌های طبیعی شبانه روزی بدن یا چرخه‌های روزانه، بر عملکردهای پوست مثل تنظیم دما، تعادل مایعات و همچنین قابلیت آن به عنوان یک سد دفاعی تأثیرگذار هستند.
ریتم شبانه روزی
این عملکردهای پوست شب‌ها تغییر می‌کنند. مثلاً دمای بدن و جریان خون پوست عصرها بیشتر شده و پوست را گرم می‌کند. افزایش دمای پوست می‌تواند باعث خارش پوست شود.
همچنین انتشار مواد مختلف توسط بدن هم در زمان‌های مختلف روز فرق می‌کند. شب‌ها، بدن سیتوکین بیشتری آزاد می‌کند که باعث افزایش سطح التهاب می‌شود. در عین حال تولید کورتیکواستروئیدها – هورمون‌های کاهنده التهاب – کندتر می‌شود.
علاوه بر این عوامل، پوست شب‌ها آب بیشتری از دست می‌دهد و همانطور که حتماً زمستان‌ها تجربه کرده اید، پوست خشک دچار خارش می‌شود.
وقتی در طی روز این خارش ایجاد می‌شود، کار و فعالیت‌های دیگر ذهن شما را از این احساس ناراحت کننده و عذاب آور دور می‌کنند. اما شب‌ها چنین فعالیت‌هایی کمتر وجود دارند به همین دلیل ممکن است حس کنید خارش پوستتان تشدید شده است.
دلایل مرتبط با سلامت
در کنار ریتم شبانه روزی بدن، عوامل مختلف مرتبط با سلامت هم می‌توانند خارش شبانه پوست را تشدید کنند از جمله:
- مشکلات پوستی مثل درماتیت آتوپیک (اگزما)، پسوریازیس و کهیر؛
- حشره‌ها مثل گال، شپش، ساس، و کرمک؛
- بیماری‌های کلیوی یا کبدی؛
- نارسایی ناشی از کمبود آهن؛
- مشکلات تیروئید؛
- مشکلات ذهنی مثل استرس، افسردگی و روان پریشی؛
- سندروم پاهای بی قرار؛
- سرطان‌هایی مثل لوسمی و لنفوم؛
- اختلالات مرتبط با اعصاب مثل مولتیپل اسکلروزیس، زونا، و دیابت؛
- واکنش‌های آلرژیک به موادی مثل داروهای شیمیایی، غذاها، لوازم آرایشی و سایر انواع مواد شیمیایی؛
- بارداری.
درمان خارش شبانه پوست
برای درمان خارش شبانه پوست راهکارهای خانگی و داروهای مختلفی وجود دارد.
داروهای تجویزی و بدون نسخه
اگر یک بیماری عصبی مثل سندورم پاهای بی قرار یا اختلالات عصبی باعث خارش پوست شده اند، می‌توانید برای درمان با پزشک صحبت کنید. همچنین برای درمان خارش شبانه می‌توانید از داروهای بدون نسخه هم استفاده کنید. بعضی از این داروها خارش را تسکین می‌دهند و بعضی دیگر کمک می‌کنند راحت بخوابید. بعضی هم هر دو قابلیت را با هم دارند.
- آنتی هیستامین‌های قدیمی تر مثل کلرفنیرامین (کلر-تریمتون)، دیفن هیدرامین (بنادریل)، هیدروکسی زین (ویستاریل) و پرومتازین (فنرگان) خارش را تسکین داده و خواب آور هستند؛
- آنتی هیستامین‌های جدیدتر مثل فکسوفنادین (Allegra) یا ستیریزین (Zyrtec) هم مفید هستند و می‌توانید آنها را طی شب یا روز مصرف کنید.
- کرم‌های استروئیدی هم خارش سطحی را متوقف می‌کنند.
- داروهای ضد افسردگی مثل میرتازاپین (رمرون) و دوکسپین (سیلنور) اثر ضد خارش و آرام بخش دارند.
حتماً پیش از انتخاب و مصرف هر دارو یا درمان جدیدی با پزشکتان صحبت کنید و اگر حامله یا شیرده هستید، در مصرف دارو احتیاط کنید.
درمان‌های جایگزین
برای خواب بهتر می‌توانید ملاتونین را امتحان کنید. این هورمون به تنظیم خواب کمک می‌کنند. وقتی شب‌ها این هورمون را مصرف کنید، یک اثر آرامش بخش خواهد داشت که به خواب راحت تر کمک می‌کند.
راهکارهای خانگی و تغییر سبک زندگی
اگر استرس خارش پوست شما را تشدید می‌کند، با تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن، یوگا یا ریلکسیشن تدریجی ماهیچه‌ها را برای آرامش ذهن امتحان کنید.
می‌توانید برای درمان رفتاری شناختی با یک پزشک صحبت کنید. این روش درمان به از بین بردن افکار منفی و نادرست و اقداماتی که می‌توانند استرس شما را تشدید کنند، کمک می‌کند.
می‌توانید این راهکارهای خانگی را هم امتحان کنید:
- یک مرطوب کننده‌ی روان کننده و بدون الکل را طی روز و قبل از خواب به پوستتان بزنید.
- از کمپرس آب سرد برای تسکین خارش استفاده کنید.
- با آب ولرم، بلغور جوی دوسر کلوئیدی (colloidal oatmeal) یا جوش شیرین حمام کنید؛
- یک دستگاه بخور داشته باشید. این دستگاه رطوبت اتاق را هنگام خواب شما افزایش داده و به تسکین خارش پوست کمک می‌کند.
کارهایی که نباید انجام دهید:
اگر پوست شما شب‌ها دچار خارش می‌شود، باید از انجام چند کار خودداری کنید:
- با مواد یا پارچه‌هایی که باعث خارش پوست می‌شوند، نخوابید. لباس خوابی بپوشید که از الیاف نرم و طبیعی ساخته شده باشد مثل نخ و ابریشم؛
- دمای اتاق را پایین نگه دارید – حدود 60 تا 65 درجه فارنهایت. چون هوای گرم می‌تواند خارش پوست را تشدید کند؛
- از مصرف کافئین و الکل قبل از خواب خودداری کنید چون رگ‌ها را بازتر کرده و گردش خون را شدت می‌دهند؛
- از هیچ گونه لوازم آرایشی، کرم‌های عطردار، صابون‌های رایحه دار و مواد دیگری که ممکن است خارش پوست را تشدید کنند استفاده نکنید؛
- از خاریدن پوستتان خودداری کنید چون این کار پوست را بیشتر تحریک می‌کند. اگر شب‌ها دچار خارش شدید می‌شوید، ناخن‌هایتان را کوتاه نگه دارید.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در مواقع زیر سعی کنید حتماً با پزشک اصلی خودتان یا یک متخصص پوست مشورت کنید:
- خوب نشدن خارش در عرض دو هفته؛
- اختلال در خواب به دلیل شدید بودن خارش؛
- وجود علایم دیگر مثل کاهش وزن، تب، ضعف یا کهیر.